Przykładowy konspekt wypracowania

Wprowadzenie
Dyskusja o roli literatury nie jest w krytyce literackiej nowym problemem. Czy literatura powinna być utylitarna czy autonomiczna? W jaki sposób ma ukazywać prawdę o świecie? Czy poezja ma wystrzegać się mówienia wprost, czy też ma odrzucić metaforę? Stanisław Barańczak oraz wspomniani przez niego Julian Kornhauser i Adam Zagajewski reprezentują pokolenie Nowej Fali. Dla pisarzy debiutujących ok. 1968 r. najważniejszym postulatem było dążenie do ukazania prawdy o rzeczywistości.

Określenie problemu badawczego
Stanisław Barańczak podejmuje problem zadań literatury i sposobów przedstawiania świata, jednocześnie prowadząc dyskusję z autorami Świata nie przedstawionego – Julianem Kornhauserem i Adamem Zagajewskim. Uważa, że literatura ma szczególne obowiązki – powinna opisywać świat, stawiać „diagnozy cywilizacyjno-kulturalne”. Nie może przy tym unikać pytań natury etycznej.

Rozwinięcie

1. Argumenty związane z tekstem danym w zadaniu (Stanisław Barańczak, Nowy spór o realizm)

• tezy Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego (o sytuacji w literaturze współczesnej: odrzuceniu realizmu i rezygnacji ze stawiania pytań etycznych; potrzeba opisania świata),
• nie można rozdzielić opisywania od wartościowania, poznawcza rola literatury zawsze jest związana z zadaniami natury etycznej, nieuzasadniony atak na „czysty estetyzm”,
• postulat „mówienia wprost” – zwrócenie uwagi na jego dwuznaczność i wynikające z tego konsekwencje.

2. Argumenty związane z wybranym tekstem (Zbigniew Herbert, Apollo i Marsjasz)

• reinterpretacja mitu o pojedynku Apolla z Marsjaszem,
• cierpienie pokonanego Marsjasza i bezduszność zwycięskiego Apolla,
• uniwersalna problematyka egzystencjalna i etyczna wpisana w wiersz,
• siła twórczości poety tkwi w wieloznaczności, twórczej ironii,
• sięganie do świata mitów i symboli, by skonfrontować je ze światem współczesnym,
• mówienie o współczesności nie wprost pozwala pełniej ukazać prawdę o świecie.

3. Argumenty związane z wybranym tekstem (Stanisław Barańczak, Określona epoka)

• podmiot mówiący – mówca, polityk,
• parodia nowomowy (charakterystyczne słownictwo, puste znaczeniowo slogany zaczerpnięte z języka partyjnego),
• obnażenie absurdów języka władzy totalitarnej (taka / jest prawda, nieprawda, / i innej prawdy nie ma.),
• wiersz jako metafora socjalistycznej rzeczywistości – zakłamanego świata,
• posłużenie się językiem propagandy PRL pozwala obnażyć absurdy świata i z chirurgiczną precyzją – choć nie bezpośrednio – ukazać gorzką prawdę o rzeczywistości.

Podsumowanie
Współcześni poeci swoją twórczość podporządkowują przede wszystkim problematyce etycznej. Zarówno twórcy Nowej Fali, jak i Zbigniew Herbert stawiają sobie podobny cel: powiedzieć prawdę o świecie. Wykorzystanie wieloznaczności nie tylko pozwala ten cel osiągnąć, ale też skłania czytelnika do intelektualnej pracy, samodzielnego myślenia i krytycznego spojrzenia na rzeczywistość.