uwagi na temat: tekst teoretyczny

Ma charakter problemowy. Tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej (w formie wybranej przez zdającego, np. rozprawki lub szkicu) wymaga odniesienia się do tekstu historycznoliterackiego albo teoretycznoliterackiego, albo krytycznoliterackiego.

Ma, podobnie jak na poziomie podstawowym, charakter problemowy.
Zadanie składa się z polecenia i tekstu teoretycznego (krytycznoliterackiego, historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego).

– zrozumienia załączonego do polecenia tekstu krytycznoliterackiego, historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego;

– określenia głównego problemu przedstawionego w tekście – tekst wybrany do analizy musi zawierać problem wymagający rozstrzygnięcia krytycznego.

– rozpoznaje problem, opisuje go, proponuje rozwinięcie,
– rozważa i ocenia rozwiązanie problemu, które przedstawił autor tekstu,
– formułuje argumenty dowodzące słuszności stanowiska autora lub argumenty potwierdzające krytyczny stosunek wobec tego stanowiska,
– w argumentacji wykorzystuje inne teksty kultury.

Szkic krytyczny to druga z form wypowiedzi argumentacyjnej, którą może napisać zdający.

Może mieć charakter eseju lub artykułu krytyczno-literackiego. Napisanie szkicu krytycznego wymaga wyrazistego zarysowania problemu i rozwiązania go w sposób ujawniający wyraźnie indywidualną interpretację problemu. Problem może zostać zasygnalizowany tytułem. W szkicu krytycznym wymagana jest w przejrzysta kompozycja, co nie wyklucza asocjacyjnego charakteru wypowiedzi. W wypowiedzi powinno się wyraźnie zaznaczyć dążenie do syntetycznego ujęcia analizowanego zagadnienia.

W pisaniu eseju istotne jest wyodrębnienie i ostre zarysowanie konkretnego tematu. Ta forma wypowiedzi charakteryzuje się erudycyjnością i syntetyczną przejrzystą kompozycją właściwą dla struktury gatunku i indywidualnej (autorskiej) interpretacji problemu. Często znajdują się w szkicu aneksy, przypisy, bibliografia. To forma dla wybranych.

1. staranne przeanalizowanie tematu i materiału źródłowego (odczytanie problemu, pojęć, sformułowanie tezy/tez/hipotezy/hipotez, czyli interpretowanie problemu różnymi sposobami i metodami),

2. szerokie kojarzenie problemu z innymi możliwymi odniesieniami (tekstami kultury),

3. funkcjonalne dobranie i uporządkowanie tekstów kultury (selekcjonowanie możliwych źródeł zastosowanych jako egzemplifikacja założeń, argumentacja i kontekstowe odniesienia),

4. ustalenie ostatecznych zasad doboru przykładów i ich układu (rezygnacja z banalnych, zbyt często wykorzystywanych dzieł, wybranie najbardziej nośnych, ciekawych),

5. opisanie związków i analogii pomiędzy poszczególnymi stwierdzeniami i przykładami dzieł (zarysowanie układu, logiki wywodu, czyli rozbudowanej, ale i jednorodnej całości wypowiedzi),

6. poszerzanie wiedzy o wybranym materiale źródłowym (doskonalenie kompetencji poznawczych),

7. tworzenie polemicznego ujęcia (ewentualnie) – różne refleksje o tym samym,

8. konfrontacja swojego stanowiska z poglądami innych osób (wnioski z lektury i rozmawiania),

9. komponowanie całości – zgromadzenie wszystkich myśli w samodzielne całostki znaczeniowe (redakcja językowa, akapitowanie, funkcjonowanie słów-kluczy, motywu przewodniego w trosce o spójność całości wypowiedzi),

10. ostateczna analiza układu akapitów i argumentacji (unikanie przypadkowości wyliczania),

11. „ogarnięcie” całości, czyli pisanie wprowadzenia, w którym może znaleźć się informacja o najważniejszym wątku, osi konstrukcyjnej, skojarzeniach, przywołania czyjejś myśli,

12. korekta całości, szczególnie struktury po upływie jakiegoś czasu (słynne „biurko Horacego”).