Wypowiedź argumentacyjna
Ma charakter problemowy. Tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej (w formie wybranej
przez zdającego, np. rozprawki lub szkicu) wymaga odniesienia się do tekstu
historycznoliterackiego albo teoretycznoliterackiego, albo krytycznoliterackiego.
Rozprawka
Ma, podobnie jak na poziomie podstawowym, charakter problemowy.
Zadanie składa się z polecenia i tekstu teoretycznego (krytycznoliterackiego, historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego).
Od zdającego wymaga się
– zrozumienia
załączonego
do
polecenia
tekstu
krytycznoliterackiego,
historycznoliterackiego lub teoretycznoliterackiego;
– określenia głównego problemu przedstawionego w tekście – tekst wybrany do analizy
musi zawierać problem wymagający rozstrzygnięcia krytycznego.
Zdający
– rozpoznaje problem, opisuje go, proponuje rozwinięcie,
– rozważa i ocenia rozwiązanie problemu, które przedstawił autor tekstu,
– formułuje argumenty dowodzące słuszności stanowiska autora lub argumenty potwierdzające krytyczny stosunek wobec tego stanowiska,
– w argumentacji wykorzystuje inne teksty kultury.
Szkic krytyczny to druga z form wypowiedzi argumentacyjnej, którą może napisać zdający.
Może mieć charakter eseju lub artykułu krytyczno-literackiego. Napisanie szkicu
krytycznego wymaga wyrazistego zarysowania problemu i rozwiązania go w sposób
ujawniający wyraźnie indywidualną interpretację problemu. Problem może zostać
zasygnalizowany tytułem. W szkicu krytycznym wymagana jest w przejrzysta kompozycja,
co nie wyklucza asocjacyjnego charakteru wypowiedzi. W wypowiedzi powinno się wyraźnie
zaznaczyć dążenie do syntetycznego ujęcia analizowanego zagadnienia.
Praktyczne wskazówki do pisania szkicu krytycznego
W pisaniu eseju istotne jest wyodrębnienie i ostre zarysowanie konkretnego tematu. Ta forma
wypowiedzi charakteryzuje się erudycyjnością i syntetyczną przejrzystą kompozycją
właściwą dla struktury gatunku i indywidualnej (autorskiej) interpretacji problemu. Często
znajdują się w szkicu aneksy, przypisy, bibliografia. To forma dla wybranych.
Najważniejsze w tworzeniu szkicu jest 12 etapów:
1. staranne przeanalizowanie tematu i materiału źródłowego (odczytanie problemu, pojęć,
sformułowanie tezy/tez/hipotezy/hipotez, czyli interpretowanie problemu różnymi
sposobami i metodami),
2. szerokie kojarzenie problemu z innymi możliwymi odniesieniami (tekstami kultury),
3. funkcjonalne dobranie i uporządkowanie tekstów kultury (selekcjonowanie możliwych
źródeł zastosowanych jako egzemplifikacja założeń, argumentacja i kontekstowe
odniesienia),
4. ustalenie ostatecznych zasad doboru przykładów i ich układu (rezygnacja z banalnych,
zbyt często wykorzystywanych dzieł, wybranie najbardziej nośnych, ciekawych),
5. opisanie związków i analogii pomiędzy poszczególnymi stwierdzeniami i przykładami
dzieł (zarysowanie układu, logiki wywodu, czyli rozbudowanej, ale i jednorodnej całości
wypowiedzi),
6. poszerzanie wiedzy o wybranym materiale źródłowym (doskonalenie kompetencji
poznawczych),
7. tworzenie polemicznego ujęcia (ewentualnie) – różne refleksje o tym samym,
8. konfrontacja swojego stanowiska z poglądami innych osób (wnioski z lektury
i rozmawiania),
9. komponowanie całości – zgromadzenie wszystkich myśli w samodzielne całostki
znaczeniowe (redakcja językowa, akapitowanie, funkcjonowanie słów-kluczy, motywu
przewodniego w trosce o spójność całości wypowiedzi),
10. ostateczna analiza układu akapitów i argumentacji (unikanie przypadkowości
wyliczania),
11. „ogarnięcie” całości, czyli pisanie wprowadzenia, w którym może znaleźć się
informacja o najważniejszym wątku, osi konstrukcyjnej, skojarzeniach, przywołania
czyjejś myśli,
12. korekta całości, szczególnie struktury po upływie jakiegoś czasu (słynne „biurko
Horacego”).
poleca:
