język polski - przykładowe zadania na poziomie rozszerzonym - tekst teoretyczny

Sacrum jest często uważane [...] za rzeczywistość wspólną dla wszystkich religii, jest wynikiem szukania podobieństw i zbieżności. Treść tego pojęcia jest więc uboga i niezbyt jasna, silnie związana ze zjawiskami religii pierwotnych, sprowadzająca się ostatecznie do przeżycia bliżej nieokreślonej tajemnicy. Myślę, że tak rozumiane sacrum może być przydatne przy interpretacji zjawisk literatury, [...] w której wykrywamy wiele sytuacji zbliżonych do sytuacji religijnie pierwotnych, oraz przy teoretycznym docieraniu do istoty cech poezji. [...]

Wiadomo, że teksty religijne są zawsze silnie zmetaforyzowane, nasycone analogią, antytezą, paradoksem, metaforą, alegorią, symbolem, mitem. Są wieloznaczne. Szczególnie otwarte na [...] poszukiwanie znaczeń ukrytych, głębokich. Podobnie jest przecież w tekstach literackich, zwłaszcza poetyckich, które tę literackość zagęszczają [...]. Co mogłoby wyjaśnić to podobieństwo języka religii i języka poezji? Wydaje się, że funkcja wypowiedzi jest w obu wypadkach zbliżona. I tu, i tu chodzi o przybliżenie człowiekowi tego, co niewyrażalne w języku dyskursywnym, pojęciowym, o odsłonięcie tego, co pod powierzchnią rzeczywistości , o dotarcie do sedna rzeczy, które jest ostatecznie tajemnicą, o dotknięcie tej tajemnicy w jej egzystencjalnym wymiarze, bez pośrednictwa schematycznych i płaszczących pojęć. [...] Poezja nie jest modlitwą, nie jest mistyką. Obie te formy kontaktu są nastawione jedynie na Boga i na Jego głównie działanie. Poezja jest związana z aktywnością o wiele bardziej ludzką, o wiele bardziej nastawioną na zewnętrzne powiadomienie. Ale [...] jest też w sobie właściwy sposób zbliżeniem do tajemnicy człowieka i świata, do jego głębokiego sensu, do tego, co fascynuje i męczy nieosiągalnością. A z perspektywy odbiorcy – zespalającym zbliżeniem do odrębności drugiego ja odwzorowanego w tekście. Jest poniekąd inicjacją, [...] jest zbliżeniem do szeroko rozumianego sacrum.

Wbrew pozorom [...] „Pan Tadeusz” jest poematem na wskroś metafizycznym, to znaczy jego przedmiotem jest rzadko dostrzegany w codziennie nas otaczającej rzeczywistości ład istnienia jako obraz czystego Bytu. [...] Wschody i zachody słońca, zwykłe czynności jak przyrządzanie kawy czy zbieranie grzybów są więc i tym, za co bierze je czytelnik, i powierzchnią, pod którą ukrywa się wielka akceptacja, która ożywia i podtrzymuje opis. Te zdania z Ziemi Ulro Czesława Miłosza niech będą zamknięciem [...] rozważań o obecności sacrum w literaturze dlatego, że wskazują pożądany kierunek rozumienia poezji.