Dwory Rosji i Prus, zważywszy, że wypadki, które zaszły w Królestwie Polskim, naruszają poważnie własność publiczną i prywatną i mogą zaszkodzić interesom porządku w prowincjach sąsiednich pruskich, umawiają się:
[...] dowódcy wojsk rosyjskich i pruskich będą upoważnieni okazywać sobie wzajemną pomoc, a w razie potrzeby przechodzić granicę dla ścigania buntowników, którzy przejdą z jednego kraju do drugiego. [...]
Niniejszy układ pozostanie w mocy tak długo, dopóki wymagać tego będzie stan rzeczy i dopóki obydwa dwory uważać to będą za stosowne.
Źródło 2. Nota dyplomatyczna Francji w sprawie polskiej z 10 kwietnia 1863 r. [fragment]
Wystąpieniu polskiemu, Mości Książę1, nadaje wyjątkowego znaczenia ta okoliczność, że nie jest ono skutkiem chwilowego kryzysu. Czysto przypadkowe przyczyny nie mogą wyjaśnić wydarzeń, powtarzających się w sposób prawie jednakowy w każdym pokoleniu. Te periodycznie powtarzające się wstrząsy są przejawem zakorzenionego zła; dowodzą one bezsilności kombinacji, przy pomocy których usiłowano dotąd pogodzić Polaków z nadanym im położeniem. [...] Ponieważ Polska leży w środku kontynentu, poruszenia na jej terenie przenoszą się na kraje sąsiednie, a odbicie ich daje się odczuć w całej Europie. Działo się tak zawsze, gdy Polacy chwytali za broń. Wydarzenia te, jak tego jesteśmy i obecnie świadkami, nie tylko niepokojąco podniecają umysły, lecz gdy potrwają dłużej, mogą naruszyć stosunki między rządami i wywołać najsmutniejsze powikłania. Jest zatem w interesie wszystkich mocarstw stanowcze zażegnanie stale powtarzającego się niebezpieczeństwa.
1 Adresatem noty był rosyjski minister spraw zagranicznych, książę Aleksander Gorczakow.
Źródło: Zeszyty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 35, Warszawa 1959, s. 35, 36–37.
Porównaj przyczyny, które skłoniły rządy Prus i Francji do aktywności dyplomatycznej, czego efektem były cytowane dokumenty.
poleca:
Studentnews.pl