aplikacja Matura google play app store

język polski - przykładowe zadania na poziomie podstawowym

Zadanie: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Zadanie 13.
Zadania do tekstu:

Stanisław Mrówczyński
Gość z zamrażarki

Natura komet pozostawała przez stulecia nieodgadniona, a ukazanie się na niebie ozdobionej warkoczem gwiazdy uchodziło za zwiastun nieszczęścia.

Historia poznawania komet – kudłatych gwiazd – jest, jak bodaj żadnych innych obiektów astronomicznych, pełna mylnych tropów i fałszywych sądów. Starożytni nie uważali ich nawet za ciała niebieskie, lecz za zjawiska meteorologiczne. Arystoteles, którego poglądy w tej kwestii przetrwały niekwestionowane przez dwa tysiące lat, sądził, że są one ziemskimi wyziewami, coś jakby burzowymi chmurami.

Ciekawe, że trzej wielcy przywódcy kopernikańskiego przewrotu nie pomogli wyjaśnić zagadki komet, a raczej przyczynili się do jej pogmatwania. Mikołaj Kopernik, pisząc o komecie z 1533 r., raczej bezkrytycznie powtarzał poglądy Arystotelesa. Johannes Kepler wbrew obserwacjom z uporem twierdził, że obdarzone warkoczem gwiazdy poruszają się po liniach prostych. Wreszcie Galileusz tak się zapędził w krytyce poglądów jezuity Horatio Grassiego, że stanął w obronie komety jako zjawiska atmosferycznego.

Główną częścią komety jest jądro – bryła zanieczyszczonego lodu o dużej zawartości tlenku i dwutlenku węgla. Gdy kometa znajdzie się w pobliżu Słońca, rozgrzane jądro paruje, uwalniając świecące gazy. Tworzą one tzw. komę – spowijający jądro jasny obłok o rozmiarach około stu tysięcy kilometrów. Wiatr słoneczny – strumień rozpędzonych cząstek – wydmuchuje z komy rozciągający się na miliony kilometrów warkocz. Wbrew temu, co można by sądzić, nie wlecze się on za kometą, lecz niezależnie od jej prędkości i pozycji zawsze wskazuje kierunek przeciwny Słońcu.

Gdy kometa Halleya wróciła w ziemskie okolice w 1986 r., cała flotylla statków kosmicznych ruszyła jej na spotkanie. Obserwacje prowadziły amerykańska sonda ICE, dwie japońskie – Sakagaki i Suisei, radziecka Wega 1 i 2 oraz europejska sonda Giotto – nazwana imieniem artysty, który umieścił kometę na swym fresku „Pokłon Trzech Króli”.

Pochodzenie komet przez długi czas było przedmiotem gorących sporów. Czy przybywają one z międzygwiezdnych przestrzeni, czy też tylko z kresów Układu Słonecznego? W 1950 r. holenderski astronom Jan Oort doszedł do wniosku, że komety przybywają z peryferiów Układu Słonecznego, tyle że bardzo odległych, bo znajdujących się aż 50 lub 100 tys. jednostek astronomicznych od centrum. Ta najbardziej zewnętrzna sfera Układu Słonecznego – owa zamrażarka komet – nosi dzisiaj nazwę obłoku Oorta.

Astronomów od dawna zastanawia pochodzenie wody na naszej zielonej planecie. Czy była tu od początku, czy przybyła później, gdy ukształtowała się już skalna skorupa? Gdyby druga koncepcja miała być prawdziwa, kometa właśnie mogła być nosiwodą.

Komety zawierają obok wody liczne związki organiczne, będące budulcem wszelkich organizmów żywych. Jeśliby komety miały być odpowiedzialne za dostarczenie na Ziemię wody, to mogłyby wraz z nią przynieść najprostsze formy życia.


Źródło: Na podstawie Stanisław Mrówczyński, Gość z zamrażarki, [w:] „Polityka”, nr 23, z dnia 9.06.2001 r., s. 92.
Zadanie 13.1.
Zmień metaforyczny tytuł artykułu na dosłowny, zachowując jego sens. Wykorzystaj w tym celu 6. akapit.
Zadanie 13.2.
Podaj z tekstu dwa przykłady uzasadniające stwierdzenie: Historia poznawania komet jest, jak bodaj żadnych innych obiektów astronomicznych, pełna mylnych tropów i fałszywych sądów.
Zadanie 13.3.
a) Jak autor ocenia wkład przywódców kopernikańskiego przewrotu w rozwój badań nad kometami? Odpowiedź uzasadnij.
b) Wypisz dwa przykłady sformułowań o charakterze wartościującym, które potwierdzają tę ocenę.
Zadanie 13.4.
Czyj pogląd miał największy wpływ na ugruntowanie przekonania wykluczającego kosmiczne pochodzenie planet? Wybierz właściwą odpowiedź.
Zadanie 13.5.
Rozstrzygnij słuszność zdań dotyczących budowy komety.
Kometa jest widoczna na niebie dzięki uwolnionym z jądra gazom.
Warkocz komety znajduje się za rozgrzanym jądrem.
Najważniejszą częścią komety jest obłok spowijający jądro.
Zadanie 13.6.
Sformułuj na podstawie tekstu dwie hipotezy dotyczące miejsca powstawania komet.
Zadanie 13.7.
Przekształć zdanie Astronomów zastanawia pochodzenie wody na naszej zielonej planecie w wypowiedź podporządkowaną funkcji impresywnej, zachowując jego sens.
Zadanie 13.8.
Na podstawie akapitów 1. i 5. odpowiedz, w jaki sposób ludzie wykorzystują pojawianie się komet.
Zadanie 13.9.
a) Wymień dwie cechy tekstu, które świadczą o jego popularnonaukowym charakterze.
b) Nazwij zabiegi językowe, które służą nadaniu wypowiedzi autora swobodnego charakteru.
c) Wypisz z tekstu trzy przykłady takich zabiegów językowych.
Zadanie 13.10.
W jakim celu w ostatnim akapicie został zastosowany tryb przypuszczający?
Zadanie 13.11.
a) Określ, jaki pogląd na temat wiedzy astronomów o kometach zawiera poniższy fragment Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
Owoż astronomowie planetę, kometę,
Uważają tak jako mieszczanie karetę;
Wiedzą, czyli zajeżdża przed króla stolicę,
Czyli z rogatek miejskich rusza za granicę;
Lecz kto w niej jechał? po co? co z królem rozmawiał?
Czy król posła z pokojem, czy z wojną wyprawiał? O to ani pytają.
b) Czy ten pogląd jest zgodny ze spostrzeżeniami zawartymi w artykule czy jest odmienny? Odpowiedź uzasadnij.
Poprzednia strona Następna strona

źródło: CKE
Polityka Prywatności